u.JPG)
بایایتلار گنجینه ای ازادبیات فولکلور آذربایجان (قسمت چهارم )
انتخاب : دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه
قالب بایاتی ها در یک جا مضمون لالائی های مادران را به خود می پذیرد و از محبتهای زلال و نوازشگرانه مادر در باره فرزند لبریز می شود:
لای- لای دئدیم یاتاسان،
قیزیل گوله باتاسان،
قیزیل گولون ایچینده،
شیرین یوخو تاپاسان.
لا- لای بئشیگیم لا- لای،
ائویم- ائشیگیم لا- لای،
سن یات شیرین یوخودا،
چکیم کئشیگین لا- لای.
و در جائی دیگر احساس ستایش آمیز انسان ساده ی روستا و صحرا را درباره حیوانات اهلی بازگو می کند:
ننه م ،او نازلی قویون،
قرقاوول گوزلو قویون،
پنیری کسمه- کسمه ،
قاتیقی اوزلی قویون.
ننه م، او خاللی گئچی،
ممه سی باللی گئچی،
اوجا قایا باشیندا،
توتوبدی یاللی گئچی.
در میان بایاتی هایی که مضمون غنائی دارند بایاتی های عاشقانه جای وسیعی را به خود اختصاص می دهند.
عشقی که در بایاتی ها جان می گیرد و بارور می شود عشق موهوم آسمانی و افسانه ای نیست، عشقی است قابل لمس که از راز بقای حیات سرچشمه می گیرد و با احساس جمال پرستی انسان آبیاری می شود و آنگاه دل حساس و نقش پذیر سرآینده به ستایشگر سودا زده و بی پروا ی جمال و زیبایی مبدل می کند:
عاشیق سوزگون گوزلریم،
غمدن اوزگون گوزلریم،
گوزلدن دویا بیلمز،
باخسا یوز گون گوزلریم.
باغلاریندا اوزوم وار،
گئتمه دایان سوزوم وار،
گوزلریندن قورخورام،
قاشلاریندا گوزوم وار.
ولی حتی در این وادی بی قراری و بی پروائی انسان ساده همه دل و احساس خود را نمی بازد و انجا که زیبائی صورت و پاکی سیرت در برابر هم قرار گیرند دومی را بر اولی برتر می شمارد:
آغ آلما،قیزیل آلما،
نیمچه یه دوزول آلما ،
چیرکین آل نجیب اولسون،
بد اصیل گوزل آلما.
یکی از مسائل اجتماعی و انسانی مهمی که تقریبا در قسمت عمده نمونه ادبیات شفاهی آذربایجان و از جمله بایاتی ها بطور فراوان و جاندار از ان سخن می رود ستایش از خصایل مردانگی و صداقت و وفاداری و نفرت و انزجار از جبن و ریاکاری و نامردی است.احساس متضاد انسان در برابر این عواالم مثبت و منفی اجتماعی قبل از هر چیز نمودار ان است که انسان ساده در مکنون دل در فراخنای زاندگی پاسدار خصایل نیک و خصم آشتی ناپذیر زشتیها است.
عزیزیم کاساد اولماز،
مرد الی کاساد اولماز،
یوز نامردین چوره یین،
دوغراسان کاسا دولماز.
من عاشیق دالداسینا،
مرد ایگیت دالداسینا،
نامرد آصلان اولسادا،
سیغینما دالداسینا.
عزیزیم آی اوتانماز،
گون دوغار آی اوتانماز،
پیسین پیس عمللرین،
اوزونه سای، اوتانماز.
در یک رشته ار بایاتیها نظریات انتقادی و طنز آلود عامه در باره بی عدالتی ها و عدم توازن اجتماعی باز گو می شود.
این نوع بایاتی ها که از نظر محتوی شباهت زیادی به حکم و امثال عامه پیدا می کنند روح اعتراض خلق را با نازک اندیشی و نکته سنجی بسیار و به سبکی طنز آمیز نمودار می سازند.
عاشیق گلیر سازی وار،
غمزه سی وار نازی وار،
هر باهارین بیر قیشی،
هر قیشین بیر یازی وار.
ای زامانا، زامانا،
اوخو قویدون کامانا،
ائششکلر آرپا یئییر،
آت حسرتدور سامانا.
خصلت آهنگدار و موزون بایاتیها امکان می هد که خلق قسمت عمده ترانه ها و نغمات شفاهی را از میان بایاتیها برگزیند و یا ترانه ها و نغمه های جدید را در شکل و قالب بایاتی بپروراند.
از این نظر بایاتیها راه بس نزدیکی با موسیقی فولکولوریک پیدا می کنند.
البته هنگام اجرای بایاتی ، سراینده برحسب مضمون و آهنگ بایاتی و به اقتضای ذوق و قریحه خویش ان را با تغییرات و اضافاتی همراه می سازد و از آن جمله به اول و وسط و اخرانها اضافات و برگردانهایی ازنوع «من عاشق!»،«آی آمان!»،«عزیزیم آبالام!»،«آ ننه م قوربان!»،«آی داد بی داد!» و از این قبیل می افزاید
http://www.sahand272.blogfa.com/ http://www.rs272.parsiblog.com/ WEST AZERBAIJAN URMIA--Dr.RAHMAT SOKHANI
: جستجو